Thu hái 1500 quả Lim xanh tại Vườn quốc gia Bái Tử Long: Thành công và thách thức trong bảo tồn thực vật quý hiếm

Từ ngày 14 đến 18/3/2025, Phòng Khoa học và Hợp tác quốc tế đã hoàn thành đợt thu hái nguồn giống đầu tiên trong năm theo Kế hoạch số 112/KH-VQG ngày 06/03/2025 của Ban quản lý Vườn quốc gia Bái Tử Long. Với mục tiêu bảo tồn nguồn gen các loài thực vật rừng quý hiếm, đoàn đã thu được 1500 quả Lim xanh (Erythrophleum fordii) tại các đảo Ba Mùn và Trà Ngọ lớn, thuộc khu vực Vườn quốc gia Bái Tử Long, tỉnh Quảng Ninh.

Quả lim xanh (Erythrophleum fordii)

Tại tuyến Trạm kiểm lâm Cái Lim, đoàn thu hái được 1340 quả Lim xanh đạt tiêu chuẩn từ 6 cây mẹ. Trong khi đó, tuyến Trạm kiểm lâm Ba Mùn mang về 160 quả từ 3 cây mẹ, dù số lượng quả chín ít và nhiều quả rụng đã bị phân hủy trước khi khảo sát. Đoàn công tác đã dành nhiều nỗ lực để nhặt quả rụng dưới gốc cây mẹ, nhằm tận dụng tối đa nguồn giống tự nhiên.

Cây Lim xanh mẹ trên tuyến Trạm kiểm lâm Cái Lim

Tuy nhiên, tại tuyến Lách Chè – Ổ Lợn, Đoàn không thu được quả nào do toàn bộ 4 cây mẹ bị bật gốc hoặc gãy đổ sau cơn bão Yagi (tháng 9/2024). Hậu quả bão vẫn để lại dấu ấn nặng nề với đất trượt, cây cối ngã đổ, khiến môi trường sinh thái tại đây mất khả năng phục hồi ngắn hạn.

Cây lim xanh trưởng thành bị gãy, cụt ngọn sau bão

Điểm sáng trong đợt khảo sát là mật độ cây tái sinh tự nhiên của Lim xanh đạt 3-4 cây/m² dưới tán cây mẹ tại các tuyến Cái Lim và Ba Mùn. Điều này cho thấy khả năng phục hồi tốt của loài, nhờ hạt rụng tự nhiên trong điều kiện độ ẩm, ánh sáng và đất đai phù hợp. Tuy nhiên, mật độ dày đặc này cũng đặt ra thách thức về cạnh tranh ánh sáng, nước và dinh dưỡng giữa các cây con, đặc biệt khi tán cây mẹ quá rậm hoặc đất nghèo dinh dưỡng sau bão.

Cây Lim xanh tái sinh

Đoàn công tác đối mặt với nhiều trở ngại: Địa hình dốc lớn gây khó khăn trong di chuyển và thảm thực vật dày cùng ve, muỗi, côn trùng làm tăng nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe. Đặc biệt, tại Ba Mùn, nhiều quả rụng bị côn trùng phá hoại hoặc phân hủy, giảm số lượng quả đạt chất lượng. Riêng tuyến Lách Chè, cây đổ ngổn ngang càng khiến việc tiếp cận và khảo sát thêm phần gian nan.

Để nâng cao hiệu quả bảo tồn, Đoàn công tác đã đề xuất các giải pháp số hóa dữ liệu cây mẹ (tọa độ, chiều cao, đường kính, phẩm chất) thành cơ sở GIS trên bản đồ số Mapinfo, kết hợp tracklog để theo dõi lâu dài. Đồng thời, theo dõi sự tác động của biến đổi khí hậu lên khả năng ra hoa kết quả của Lim xanh, điều chỉnh thời vụ thu hái và sưu tầm thêm nguồn giống từ các khu vực khác.

Sau khi thu hái, các quả giống Lim xanh sẽ được xử lý, ươm mầm tại vườn sưu tập thực vật của Vườn quốc gia Bái Tử Long, sau đó gieo trồng thành cây giống và cung cấp cho chương trình trồng cây gỗ lớn của Tỉnh hàng năm. Những nỗ lực này nhằm hỗ trợ chiến lược trồng rừng gỗ lớn (Lim, Giổi, Lát) của tỉnh Quảng Ninh, góp phần bảo tồn nguồn gen bản địa quý hiếm nhằm mục tiêu phát triển bền vững cho quần thể Lim xanh tại Vườn quốc gia Bái Tử Long.

Kết quả đợt thu hái không chỉ là bước tiến trong bảo tồn thực vật quý hiếm mà còn khẳng định quyết tâm của Ban Quản lý Vườn quốc gia Bái Tử Long trong việc gìn giữ hệ sinh thái rừng trước những thách thức từ thiên nhiên và biến đổi khí hậu.

Tác giả: Nguyễn Văn Khánh