Từ ngày 19/5 đến 04/6/2025, Đoàn nghiên cứu của Trung tâm Nhiệt đới Việt – Nga đã có chuyến khảo sát kéo dài gần hai tuần tại Vườn quốc gia Bái Tử Long, ghi nhận được nhiều kết quả quan trọng về đa dạng sinh học khu hệ nấm – một trong những nhóm sinh vật ít được chú ý nhưng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong hệ sinh thái rừng.

Chuyến khảo sát được thực hiện theo sự cho phép của UBND tỉnh Quảng Ninh tại Công văn số 1051/UBND-NC ngày 15/4/2025. Đoàn công tác gồm 9 người, bao gồm 4 cán bộ Việt Nam và 5 cán bộ Nga, đã tiến hành nghiên cứu thực địa tại ba khu vực chính: đảo Ba Mùn (trạm kiểm lâm Ba Mùn, Lách Chè), đảo Trà Ngọ (trạm kiểm lâm Cái Lim) và đảo Minh Châu tại rừng Trâm di sản ASEAN.

Trong quá trình khảo sát, đoàn đã ghi nhận 72 loài nấm lớn (macromycetes) – phần lớn là nấm hoại sinh phát triển trên gỗ mục, đất, hoặc thảm mục rừng. Nhóm nấm aphyllophoroid chiếm tỷ lệ cao nhất về mức độ đa dạng sinh thái và phân loại, trong đó không ít loài có khả năng gây bệnh cho thực vật thân gỗ. Các dạng hình thái phong phú cũng được ghi nhận như nhóm nấm đảm Basidiomycota, nấm dạng vỏ mỏng corticioid fungi, nấm dạng chùy clavarioid fungi và nấm dạng thạch tremelloid fungi. Kết quả khảo sát cho thấy phần lớn các loài nấm dạng nấm mũ agaricoid fungi được ghi nhận thuộc nhóm hoại sinh trên lớp thảm mục Marasmius, Collybiopsis…, nhóm phân hủy gỗ xylotrophic fungi và nhóm hoại sinh trên đất.

Agaricus cf. megalosporus

Agaricus trisulphuratus

Agaricus sp1

Favolaschia sp1

Crinipellis cf. zonata

Leucocoprinus cf. rubrotinctus

Hình ảnh một số loài nấm lớn phát hiện tại địa điểm khảo sát

Một điểm nhấn đặc biệt trong đợt khảo sát lần này là việc phát hiện các loài thuộc chi Cruentomycena – vốn trước đó chỉ được biết đến ở vùng núi cao (ở độ cao 1400–1500 m so với mực nước biển), nay xuất hiện ở khu vực thấp ven biển. Sự có mặt của chúng tại đây không chỉ mở rộng hiểu biết về sinh thái học loài mà còn gợi mở khả năng thích nghi rộng rãi hơn so với nhận định trước đó.

Cruentomycena sp1

Cruentomycena sp2

​Hình ảnh 2 loài thuộc chi Cruentomycena được phát hiện tại đảo Ba Mùn

Ngoài ra Đoàn nghiên cứu còn phát hiện một loài nấm có hiện tượng phát quang sinh học, bước đầu được xác định thuộc họ Omphalotaceae (có khả năng là chi Neonothopanus), mở ra tiềm năng nghiên cứu sâu hơn trong tương lai.

So sánh sơ bộ với các đợt khảo sát trước đó tại VQG Cát Bà, các nhà nghiên cứu nhận thấy mức độ phong phú loài nấm mũ tại VQG Bái Tử Long cao hơn. Nhiệt độ trung bình 25–27°C và lượng mưa thường xuyên trong thời điểm khảo sát đã tạo điều kiện lý tưởng cho các loài nấm hình thành thể quả – một yếu tố quan trọng để nhận diện và phân loại ngoài thực địa.

Tổng cộng 20 mẫu nấm lớn đã được nuôi cấy thuần khiết trong phòng thí nghiệm, chủ yếu là các đại diện thuộc các bộ Agaricales, Hymenochaetales và Polyporales (lớp Agaricomycetes), cũng như bộ Tremellales (lớp Tremellomycetes). Bước đầu xác định, số mẫu này đại diện cho ít nhất 16 loài thuộc 9 chi khác nhau.

Toàn bộ mẫu vật sẽ tiếp tục được phân tích tại các phòng thí nghiệm chuyên môn, trong đó có việc giải trình tự ADN vùng gen ITS (ITS1–5.8S–ITS2) – phương pháp hiện đại hỗ trợ định danh chính xác đến cấp loài.

Chuyến khảo sát được Đoàn công tác thực hiện nghiêm túc, an toàn, đúng kế hoạch và tuân thủ đầy đủ các quy định của Nhà nước và địa phương. Trung tâm Nhiệt đới Việt – Nga gửi lời cảm ơn đến UBND tỉnh Quảng Ninh, các Sở, Ban, Ngành và Ban Quản lý Vườn quốc gia Bái Tử Long đã quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động nghiên cứu. Trung tâm cũng mong muốn tiếp tục nhận được sự đồng hành trong các đợt khảo sát tiếp theo, để mở rộng điều tra đa dạng sinh học, đặc biệt là hệ nấm – nhóm sinh vật giàu tiềm năng khoa học và ứng dụng nhưng vẫn còn chưa được nghiên cứu đầy đủ tại Việt Nam.

Tác giả: Đào Thu Thuỷ